Bảo hiểm xã hội là “hành trang” quan trọng cho mỗi người trong cuộc sống ngày nay. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đến hình thức bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng như mức đóng, quyền lợi của loại bảo hiểm này. Đừng lo, tất cả sẽ được Langmaster giải đáp trong bài viết dưới đây!

1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện là gì?

1.1. Bảo hiểm xã hội tự nguyện là gì?

Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH tự nguyện) là một loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà tại đây, người tham gia được quyền lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với tài chính và thu nhập của từng người.

Nói cách khác, BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội mà người dân tự nguyện tham gia, không bắt buộc như BHXH bắt buộc.

Người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng các quyền lợi về hưu trí, tử tuất khi không còn khả năng lao động hoặc hết tuổi lao động. Mức đóng BHXH tự nguyện được tính theo mức lương tháng đóng BHXH và tỷ lệ phần trăm đóng BHXH.

Bảo hiểm xã hội tự nguyện trái ngược khá nhiều với bảo hiểm xã hội bắt buộc

1.2. Đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được gì?

1.2.1. Quyền lợi về hưu trí

Khi tham gia BHXH tự nguyện và đáp ứng đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH và tuổi nghỉ hưu, người tham gia sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng, đảm bảo cuộc sống sau khi về già.

1.2.1.1. Điều kiện hưởng lương hưu BHXH tự nguyện

• Đủ thời gian đóng BHXH tự nguyện
• Nam: Đủ 20 năm.
• Nữ: Đủ 15 năm.
• Đủ tuổi nghỉ hưu:
• Nam: Đủ 61 tuổi.
• Nữ: Đủ 56 tuổi.

1.2.1.2. Mức lương hưu BHXH tự nguyện

• Được tính theo công thức: 

Công thức tính mức lương bảo hiểm xã hội tự nguyện

• Tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu phụ thuộc vào số năm tham gia BHXH:
  • Tham gia từ 20 năm trở lên: 75%.
  • Tham gia từ 15 năm đến dưới 20 năm: 60%.
  • Tham gia từ 10 năm đến dưới 15 năm: 45%.
  • Tham gia dưới 10 năm: 30%.

Ví dụ: Bà B tham gia BHXH tự nguyện với mức lương đóng 10 triệu đồng/tháng trong 20 năm. Khi nghỉ hưu, bà B sẽ được hưởng mức lương hưu: Mức lương hưu = 10 triệu đồng/tháng x 75% x 20 năm = 15 triệu đồng/tháng.

Ngoài ra, người tham gia BHXH tự nguyện có thể tự chọn mức đóng BHXH tự nguyện trong phạm vi mức lương tự chọn, nhưng không được thấp hơn mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.

Tham gia BHXH tự nguyện là lựa chọn thông minh giúp bạn đảm bảo an sinh xã hội cho bản thân sau khi về già. Hãy cân nhắc tham gia BHXH tự nguyện ngay hôm nay để tận hưởng những quyền lợi thiết thực này.

1.2.2. Quyền lợi về tử tuất

1.2.2.1. Điều kiện được hưởng

• Người tham gia BHXH tự nguyện qua đời.
• Người thân của người tham gia BHXH tự nguyện cung cấp đầy đủ hồ sơ theo quy định.

1.2.2.2. Mức hưởng trợ cấp tử tuất

• Được tính theo công thức: Trợ cấp tử tuất = Mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH x Số tháng đóng BHXH x Hệ số trợ cấp.
• Hệ số trợ cấp:
• Tham gia BHXH tự nguyện từ 12 tháng trở lên: 6 tháng lương.
• Tham gia BHXH tự nguyện dưới 12 tháng: Số tháng tham gia x 0,5 tháng lương.
• Ví dụ: Ông B tham gia BHXH tự nguyện với mức lương đóng 8 triệu đồng/tháng trong 18 tháng và qua đời. Vợ ông B sẽ được hưởng trợ cấp tử tuất: Trợ cấp tử tuất = 8 triệu đồng/tháng x 18 tháng x 6 = 86.400.000 đồng.

1.2.3. Một số quyền lợi khác

• Được miễn giảm tiền đóng BHXH tự nguyện trong thời gian điều trị ốm dài.
• Được vay vốn ngân hàng ưu đãi với lãi suất thấp.
• Được tham gia các chương trình an sinh xã hội khác của Nhà nước.

Lưu ý:

• Mức đóng BHXH tự nguyện tối đa bằng 20 lần mức lương cơ sở.
• Người tham gia BHXH tự nguyện có thể tự chọn mức đóng BHXH tự nguyện trong phạm vi mức lương tự chọn, nhưng không được thấp hơn mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.
• Người tham gia BHXH tự nguyện có quyền tạm ngừng tham gia và tái tham gia BHXH tự nguyện theo quy định.

2. Sự khác nhau giữa bảo hiểm xã hội tự nguyện và bắt buộc?

Phân biệt kỹ hai hình thức bảo hiểm xã hội

2.1. Đối tượng tham gia

• BHXH tự nguyện: Cá nhân tự nguyện tham gia.
• BHXH bắt buộc: Áp dụng cho người lao động đang làm việc theo hợp đồng lao động, công chức, viên chức, sĩ quan, lính và học viên đang theo học tại các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp do Nhà nước tổ chức.

2.2. Điều kiện tham gia

BHXH tự nguyện:

• Điều kiện chung: Là công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt Nam.
• Điều kiện cụ thể:
• Đủ 16 tuổi trở lên.
• Không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
• Có khả năng đóng BHXH tự nguyện.

BHXH bắt buộc:

• Điều kiện chung: Là người lao động, công chức, viên chức, sĩ quan, lính và học viên đang theo học tại các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp do Nhà nước tổ chức.
• Điều kiện cụ thể:
• Đủ 18 tuổi trở lên.
• Có hợp đồng lao động hoặc giấy tờ tương đương.
• Đủ sức khỏe lao động.

2.3. Mức đóng

BHXH tự nguyện:

• Mức tối đa: 20 lần mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.
• Mức tối thiểu: Mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.
• Người tham gia tự chọn mức đóng trong phạm vi từ mức tối thiểu đến mức tối đa.

BHXH bắt buộc:

• Mức đóng được xác định theo tỷ lệ phần trăm lương hoặc tiền lương của người lao động, không thấp hơn 8% và không cao hơn 30%.
• Mức đóng cụ thể do người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận, nhưng phải tuân theo quy định của pháp luật.

2.4. Quyền lợi

BHXH tự nguyện:

• Hưu trí: Đủ điều kiện về thời gian tham gia và tuổi nghỉ hưu sẽ được hưởng lương hưu.
• Tử tuất: Người thân của người tham gia qua đời sẽ được hưởng trợ cấp tử tuất.
• Ốm đau: Được miễn giảm tiền đóng BHXH tự nguyện trong thời gian điều trị ốm dài.
• Vay vốn ngân hàng ưu đãi: Được vay vốn ngân hàng với lãi suất thấp.
• Tham gia các chương trình an sinh xã hội khác: Theo quy định của pháp luật.

BHXH bắt buộc:

• Hưu trí: Đủ điều kiện về thời gian tham gia và tuổi nghỉ hưu sẽ được hưởng lương hưu.
• Tử tuất: Người thân của người tham gia qua đời sẽ được hưởng trợ cấp tử tuất.
• Thai sản: Nữ tham gia BHXH bắt buộc đủ thời gian quy định sẽ được hưởng trợ cấp thai sản.
• Ốm đau: Được hưởng trợ cấp ốm đau theo quy định.
• Thất nghiệp: Đủ điều kiện sẽ được hưởng trợ cấp thất nghiệp.
• Thay thế sức lao động: Người tham gia BHXH bắt buộc bị mất sức lao động do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp sẽ được hưởng trợ cấp thay thế sức lao động.
• Thai sản: Nữ tham gia BHXH bắt buộc đủ thời gian quy định sẽ được hưởng trợ cấp thai sản.
• Nghỉ hưu trước tuổi: Đủ điều kiện sẽ được hưởng lương hưu trước tuổi.
• Bảo hiểm y tế: Được hưởng các quyền lợi bảo hiểm y tế theo quy định.
• Tham gia các chương trình an sinh xã hội khác: Theo quy định của pháp luật.

3. Các mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Các mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện mà bạn nên biết

3.1. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện tối thiểu

• Tùy thuộc theo mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.
• Ví dụ: Tại Hà Nội, mức lương cơ bản khu vực là 1.940.000 đồng/tháng, do đó mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu là 1.940.000 đồng/tháng.

3.2. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện tối đa

• Gấp 20 lần mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.
• Ví dụ: Tại Hà Nội, mức đóng BHXH tự nguyện tối đa là 20 x 1.940.000 đồng/tháng = 38.800.000 đồng/tháng.

3.3. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện tự chọn

• Người tham gia BHXH tự nguyện có quyền tự chọn mức đóng trong phạm vi từ mức tối thiểu đến mức tối đa.
• Mức đóng BHXH tự nguyện tự chọn phải là bội số của 0,5% mức lương cơ bản khu vực nơi tham gia.

Ví dụ cụ thể:

• Ông A tham gia BHXH tự nguyện với mức lương đóng là 10 triệu đồng/tháng (cao hơn mức lương cơ bản khu vực). Ông A có thể lựa chọn mức đóng BHXH tự nguyện như sau:
• Mức tối thiểu: 1.940.000 đồng/tháng.
• Mức tối đa: 38.800.000 đồng/tháng.
• Mức đóng tự chọn: 2 triệu đồng/tháng, 3 triệu đồng/tháng, 4 triệu đồng/tháng,... 10 triệu đồng/tháng.

3.4. Lưu ý về  mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

• Mức lương đóng BHXH tự nguyện là mức lương thỏa thuận giữa người tham gia và cơ quan Bảo hiểm xã hội.
• Mức lương đóng BHXH tự nguyện ảnh hưởng đến mức lương hưu, trợ cấp tử tuất và các quyền lợi khác của người tham gia BHXH tự nguyện.
• Cần đóng BHXH tự nguyện liên tục ít nhất 20 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu.
• Tuổi nghỉ hưu của người tham gia BHXH tự nguyện là 61 tuổi đối với nam và 56 tuổi đối với nữ.
• Người tham gia BHXH tự nguyện có thể tạm ngừng tham gia và tái tham gia BHXH tự nguyện theo quy định.

4. Quy trình đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH tự nguyện) năm 2024

Tại Việt Nam, quy trình đóng BHXH tự nguyện có thể thay đổi theo quy định của pháp luật. Để chắc chắn, người có nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện nên liên hệ với cơ quan Bảo hiểm xã hội nơi cư trú để được hướng dẫn cụ thể về quy trình đóng BHXH tự nguyện.

Sau đây là quy trình đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện mà bạn có thể tham khảo:

4 bước chính trong quy trình đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Bước 1: Nộp đơn đăng ký tham gia BHXH tự nguyện

Người có nhu cầu tham gia phải nộp đơn đăng ký tham gia BHXH tự nguyện tại cơ quan Bảo hiểm xã hội nơi cư trú.

• Hồ sơ đăng ký tham gia BHXH tự nguyện bao gồm:
• Đơn đăng ký tham gia BHXH tự nguyện (theo mẫu của cơ quan Bảo hiểm xã hội).
• Chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân còn hiệu lực.
• Hộ khẩu thường trú (bản sao công chứng).
• Giấy tờ chứng minh thu nhập (nếu có).
• Giấy tờ khác (theo yêu cầu của cơ quan Bảo hiểm xã hội).

Bước 2: Xác định mức đóng BHXH tự nguyện

• Người tham gia tự lựa chọn mức đóng BHXH tự nguyện trong phạm vi từ mức tối thiểu đến mức tối đa.
• Mức lương đóng BHXH tự nguyện là mức lương thỏa thuận giữa người tham gia và cơ quan Bảo hiểm xã hội.
• Mức lương đóng BHXH tự nguyện ảnh hưởng đến mức lương hưu, trợ cấp tử tuất và các quyền lợi khác của người tham gia BHXH tự nguyện.

Bước 3: Nộp tiền đóng BHXH tự nguyện

• Người tham gia có thể nộp tiền đóng BHXH tự nguyện theo các hình thức sau:
• Nộp trực tiếp tại cơ quan Bảo hiểm xã hội.
• Chuyển khoản qua ngân hàng.
• Ủy quyền cho người khác nộp.
• Thời hạn nộp tiền đóng BHXH tự nguyện là ngày 15 hàng tháng.

Bước 4: Cung cấp hồ sơ khi hưởng quyền lợi

Khi đủ điều kiện hưởng quyền lợi, người tham gia BHXH tự nguyện cần cung cấp hồ sơ theo quy định của pháp luật.

Hồ sơ hưởng quyền lợi BHXH tự nguyện bao gồm:

• Đơn đề nghị hưởng quyền lợi BHXH tự nguyện (theo mẫu của cơ quan Bảo hiểm xã hội).
• Sổ BHXH tự nguyện.
• Chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân còn hiệu lực.
• Giấy tờ chứng minh thu nhập (nếu có).
• Giấy tờ khác (theo yêu cầu của cơ quan Bảo hiểm xã hội).

5. Các hình thức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Người tham gia BHXH tự nguyện có quyền thay đổi hình thức đóng BHXH tự nguyện bất kỳ lúc nào. Mỗi hình thức đóng BHXH tự nguyện có những ưu và nhược điểm riêng, người tham gia nên cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn. Nếu muốn thay đổi hình thức đóng, hãy đảm bảo bạn sẽ thông báo cho cơ quan BHXH nơi tham gia.

Có 5 hình thức đóng BHXH tự nguyện thường thấy:

5.1. Đóng theo tháng

Đóng theo tháng là hình thức phổ biến nhất đối với hình thức BHXH tự nguyện, phù hợp với những người có thu nhập ổn định. Người tham gia sẽ đóng tiền BHXH tự nguyện vào ngày 15 hàng tháng.

Số tiền đóng được xác định tùy thuộc theo mức lương đóng BHXH tự nguyện đã lựa chọn từ ban đầu.

5.2. Đóng theo quý

Đây là hình thức phù hợp với người có thu nhập không ổn định theo tháng. Người tham gia đóng tiền BHXH tự nguyện vào ngày 15 tháng đầu tiên của quý.

Số tiền đóng được xác định theo mức lương đóng BHXH tự nguyện đã lựa chọn và nhân với số tháng trong quý.

5.3. Đóng theo 6 tháng

Tương tự như đóng theo quý, nhưng đây là thời gian đóng dài hơn và phù hợp với người có thu nhập không ổn định theo quý.

Người tham gia đóng tiền BHXH tự nguyện vào ngày 15 tháng đầu tiên của tháng đầu. Số tiền đóng được xác định theo mức lương đóng BHXH tự nguyện đã lựa chọn và nhân với số tháng trong học kỳ.

5.4. Đóng một lần cho nhiều năm về sau

Đóng một lần cho nhiều năm về sau phù hợp với người có khả năng đóng một khoản tiền lớn. Người tham gia đóng tối đa 5 năm tiền BHXH tự nguyện một lần.

Số tiền đóng được xác định theo mức lương đóng BHXH tự nguyện đã lựa chọn và nhân với số năm đóng.

5.5. Đóng một lần cho những năm còn thiếu

Áp dụng cho người tham gia BHXH tự nguyện đã đủ điều kiện về tuổi nghỉ hưu nhưng thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm. Tại đây, người tham gia sẽ đóng số tiền thiếu để đủ 20 năm đóng BHXH. Số tiền đóng được xác định theo mức lương đóng BHXH tự nguyện đã lựa chọn và nhân với số năm đóng còn thiếu.

Trên đây là những thông tin về mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, quyền lợi cũng như lưu ý mà Langmaster muốn gửi đến bạn. Với bài viết này, mong rằng bạn sẽ có cái nhìn trực quan hơn về hình thức bảo hiểm xã hội này và tìm được sự lựa chọn phù hợp cho chính mình cũng như gia đình.