Bánh xe cảm xúc (emotion wheel) là nền tảng lý thuyết về cảm xúc để giúp bạn xác định và đặt tên cho các cảm xúc của mình. Vậy bánh xe cảm xúc là gì? Cách sử dụng bánh xe cảm xúc như thế nào? Cùng Langmaster tìm hiểu chi tiết ngay dưới đây nhé!

1. Giới thiệu về bánh xe cảm xúc

1.1 Bánh xe cảm xúc là gì?

Bánh xe cảm xúc là biểu đồ hình bánh xe thể hiện các cảm xúc của con người và các mối quan hệ khác nhau xoay quanh nó. Bánh xe cảm xúc thường được sử dụng trong các chương trình đào tạo kỹ năng mềm, quản lý cảm xúc và quản lý stress.

Bánh xe cảm xúc là gì?

1.2 Nguồn gốc của bánh xe cảm xúc

Thuyết bánh xe cảm xúc được phát triển bởi nhà tâm lý học người Mỹ Robert Plutchik vào năm 1980. Bánh xe cảm xúc được coi là một công cụ trực quan để giúp bạn có thể hiểu được lý thuyết tiến hóa tâm lý. 

Theo đó, Robert Plutchik đã chỉ ra con người có 34.000 cảm xúc khác nhau nhưng ông phân định cảm xúc của con người thành tám loại cảm xúc chính trong các cặp đối cực. Bao gồm:

• Vui vẻ (Joy) - Buồn bã (Sadness)
• Giận dữ (Anger) - Sợ hãi (Fear)
• Tin tưởng (Trust) - Ghê tởm (Disgust)
• Ngạc nhiên (Surprise) - Mong chờ (Anticipation)

Xem thêm: KỸ NĂNG QUẢN LÝ CẢM XÚC: KHÁI NIỆM, VAI TRÒ & CÁCH RÈN LUYỆN

1.3 10 nền tảng lý thuyết về bánh xe cảm xúc của Plutchik

Thuyết bánh xe cảm xúc của Robert Plutchik được phát triển dựa trên 10 định đề cụ thể:

• Cảm xúc có thể áp dụng cho mọi cấp độ tiến hóa và áp dụng cho mọi loài động vật và con người.
• Cảm xúc có một lịch sử tiến hóa và đã phát triển nhiều hình thức biểu hiện khác nhau ở các loài khác nhau.
• Cảm xúc đóng vai trò thích ứng trong việc giúp các sinh vật giải quyết các vấn đề sinh tồn quan trọng do môi trường đặt ra.
• Mặc dù các hình thức biểu hiện cảm xúc khác nhau ở các loài khác nhau nhưng vẫn có một số yếu tố chung, mẫu nguyên mẫu nhất định cho tất cả.
• Có một số ít cảm xúc cơ bản, cơ bản hoặc nguyên mẫu.
• Tất cả những cảm xúc đều là trạng thái hỗn hợp hoặc phái sinh; nghĩa là chúng xảy ra dưới dạng sự kết hợp, hoà quyện, và hợp nhất của những cảm xúc cơ bản.
• Cảm xúc cơ bản là những cấu trúc giả định hoặc trạng thái lý tưởng hóa mà các đặc tính và đặc điểm của chúng chỉ có thể được suy ra từ nhiều loại bằng chứng khác nhau.
• Những cảm xúc cơ bản có thể được khái niệm hóa theo các cặp đối cực.
• Các cảm xúc chính có thể được định nghĩa theo các cặp đối cực nhau
• Mức độ giống nhau của cảm xúc rất đa dạng. Cảm xúc tồn tại ở các cường độ khác nhau.

10 nền tảng lý thuyết về bánh xe cảm xúc của Plutchik

2. Vai trò của bánh xe cảm xúc

2.1 Thấu hiểu cảm xúc của bản thân

Mô hình bánh xe cảm xúc giúp con người thấu hiểu cảm xúc của mình một cách rõ ràng hơn. Bằng cách nhận biết, định hướng cảm xúc dựa vào các loại cảm xúc cơ bản, bạn có thể:

• Cho phép bạn xác định chính xác loại cảm xúc mà họ đang trải qua, giúp bạn giao tiếp hiệu quả hơn với người khác.
• Giúp bạn nhận biết tại sao bạn cảm thấy như vậy và những yếu tố nào đang ảnh hưởng đến cảm xúc của bạn.
• Nhận biết và hiểu cảm xúc là bước quan trọng trong việc phát triển sự tự nhận thức về bản thân và tạo cơ hội cho sự phát triển cá nhân.

Thấu hiểu cảm xúc của bản thân

2.2 Kiểm soát, quản lý cảm xúc tiêu cực

Bánh xe cảm xúc đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và quản lý cảm xúc tiêu cực. Đầu tiên, nó giúp bạn nhận diện những cảm xúc tiêu cực như giận dữ, lo lắng, hoặc buồn bã. 

Mô hình này giúp bạn xác định nguồn gốc và gốc rễ của những cảm xúc này, giúp bạn hiểu tại sao họ cảm thấy như vậy và xác định nguồn gốc cụ thể của cảm xúc. Sau đó bạn có thể tìm cách quản lý cảm xúc một cách hiệu quả. 

2.3 Nuôi dưỡng các mối quan hệ xung quanh

Bánh xe cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng, duy trì các mối quan hệ xã hội và tình cảm. Cụ thể:

• Hiểu và biểu đạt cảm xúc một cách rõ ràng giúp người sử dụng giao tiếp hiệu quả hơn với người khác, tạo nên mối quan hệ tốt hơn và tăng khả năng tương tác tích cực.
• Bánh xe cảm xúc giúp người trong mối quan hệ tình cảm hiểu rõ hơn về cảm xúc của đối tác, tạo sự đồng cảm, sự hiểu biết sâu hơn giữa các bên, đóng góp vào sự thăng tiến và bền vững của mối quan hệ.
• Quản lý cảm xúc một cách tích cực và chủ động giúp xây dựng sự tin tưởng trong quan hệ. 

Xem thêm: MBO LÀ GÌ? QUY TRÌNH QUẢN TRỊ MỤC TIÊU MBO HIỆU QUẢ

Nuôi dưỡng các mối quan hệ xung quanh

3. Ba yếu tố của bánh xe cảm xúc

3.1 Về màu sắc

Theo nhà tâm lý học Plutchik, tám cảm xúc cơ bản bao gồm vui vẻ, buồn bã, giận dữ, sợ hãi, tin tưởng, ghê tởm, ngạc nhiên và mong chờ. Các cảm xúc cơ bản này được sắp xếp theo vòng tròn với 8 màu sắc khác nhau. Ví dụ như giận dữ có màu đỏ, vui vẻ có màu vàng hay ghê tởm có màu tím.

4.2 Sắc thái

Thực tế, con người có đến 34.000 cảm xúc khác nhau dựa trên 8 cảm xúc cơ bản. Theo đó, khi bạn di chuyển từ trung tâm của vòng tròn, cường độ của cảm xúc giảm dần và chúng trở nên nhẹ hơn. Ví dụ, khi di chuyển từ trung tâm, mức độ thịnh nộ có thể chuyển dần sang giận giữ, hoặc kinh ngạc có thể chuyển dần sang bất ngờ.

Ngược lại, khi bạn di chuyển ra phía ngoài của vòng tròn, ta gặp những cảm xúc có sắc thái nhẹ hơn, và màu sắc của chúng trở nên nhạt hơn.

Ba yếu tố của bánh xe cảm xúc

3.3 Mối liên hệ giữa các cảm xúc

Trong bánh xe cảm xúc, bạn có thể dễ dàng nhìn thấy các cặp cảm xúc đối lập nhau nằm ở vị trí đối cực, khi đó hai cảm xúc đứng cạnh nhau kết hợp sẽ tạo ra một cảm xúc mới. Ví dụ, sự kết hợp giữa tin tưởng và vui vẻ tạo ra yêu mến, một cảm xúc tích cực và ấm áp. Trong khi đó, sự kết hợp giữa tin tưởng và sợ hãi tạo ra quy phục, một cảm xúc liên quan đến việc đặt niềm tin và tuân theo.

Xem thêm: 

=> 9+ KỸ NĂNG QUẢN LÝ THỜI GIAN HIỆU QUẢ TRONG CUỘC SỐNG

=> 12+ KỸ NĂNG LÃNH ĐẠO CẦN CÓ Ở MỘT NHÀ QUẢN TRỊ CẤP CAO

4. Cách áp dụng bánh xe cảm xúc

Dưới đây là chi tiết cách áp dụng bánh xe cảm xúc để bạn có thể tham khảo:

• Bắt đầu bằng việc chọn một trong những cảm xúc cơ bản nằm ở vòng thứ hai của vòng tròn bằng việc tự hỏi, "Tôi đang cảm thấy gì?" Điều này giúp bạn nhận ra và đặt tên cho cảm xúc của mình.
• Sau khi chọn cảm xúc cơ bản, bạn có thể sử dụng ngón tay để xác định những cảm xúc cụ thể hơn ở các cạnh bên ngoài hoặc bên trong của vòng tròn. Hãy xem xét cảm xúc của bạn và tìm ra nó nằm ở đâu trên bánh xe.
• Hãy cố gắng hiểu tại sao bạn cảm thấy như vậy. Điều gì đã xảy ra hoặc đang xảy ra gây ra cảm xúc này? Khi đã xác định được cảm xúc của mình, hãy ghi lại trong một nhật ký hoặc sổ tay. Viết về sự kiện hoặc tình huống cụ thể nào đã khiến bạn cảm thấy như vậy, tần suất mà bạn trải qua cảm xúc đó, và cách mà bạn đã ứng phó với nó. 
• Bạn có thể chia sẻ cảm xúc của mình với người khác bằng cách sử dụng từ vựng đa dạng và đa sắc thái từ bánh xe Plutchik. Nó sẽ giúp bạn diễn đạt cảm xúc một cách chính xác hơn và tạo sự hiểu biết.
• Bạn cũng có thể sử dụng Bánh xe Plutchik để so sánh cảm xúc của mình với người khác khi đối mặt với cùng một tình huống. Điều này có thể giúp bạn hiểu rõ sự tương đồng và khác biệt trong cách mà mọi người phản ứng với cảm xúc.

Cách áp dụng bánh xe cảm xúc

5. Sự khác nhau giữa bánh xe cảm xúc của Plutchik và bánh xe cảm xúc của Geneva

Geneva và bánh xe cảm xúc của Plutchik là hai mô hình khác nhau để thể hiện cảm xúc của con người. Cả hai mô hình đều có lợi ích và điểm khác biệt riêng. Cụ thể:

• Geneva liệt kê 20 loại cảm xúc, trong khi Bánh xe cảm xúc của Plutchik chỉ tập trung vào 8 cảm xúc chính.
• Geneva sắp xếp cảm xúc vào 4 ô theo các cấp độ từ dễ chịu đến khó chịu và từ kiểm soát đến không thể kiểm soát. Điều này giúp hiểu rõ hơn về sự biến đổi của cảm xúc và khả năng kiểm soát chúng.
• Một điểm khác biệt nữa là cách thể hiện cường độ của cảm xúc. Trong bánh xe cảm xúc của Plutchik, cường độ cảm xúc tăng khi bạn di chuyển gần tâm vòng tròn. Trong Geneva, vòng tròn bên trong biểu thị cường độ lớn hơn so với vòng tròn bên ngoài. 

Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu hơn về thuyết bánh xe cảm xúc, cũng như hiểu hơn về các cảm xúc của con người. Ngoài ra, đừng quên truy cập tiếng Anh giao tiếp Langmaster để cập nhật cơ hội việc làm, kiến thức nghề nghiệp mới nhất nhé!